30 maja po raz kolejny obchodzimy Dzień Rodzicielstwa Zastępczego. Z tej okazji w czasie trwania Miasta Miłosierdzia przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie będzie można spotkać się z rodzicami zastępczymi i ekspertami od opieki nad dziećmi osieroconymi.

Na stoisku Fundacji Świętego Mikołaja będą też zbierane podpisy pod petycją w sprawie szybkiego uchwalenia ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nad dzieckiem. Jest o co walczyć, wystarczy zastanowić się, jak radzą sobie z tym zagadnieniem inne kraje na świecie. Zwłaszcza, że instytucje europejskie wciąż intensywnie pracują nad przemianą typowych domów dziecka w miejsca małe, przytulne i przypominające rodzinne domy.

W poszczególnych krajach powstają alternatywne formy opieki, wśród nich są m.in. rodzinne szkoły z internatami, rodzinne grupy wychowawcze, rodziny tymczasowe, rodziny patronackie czy wioski dziecięce. Jednak tylko Norwegia, Islandia, Słowenia i Wielka Brytania wypracowały skuteczną politykę umieszczania wszystkich dzieci poniżej ósmego roku życia - nie mogących mieszkać z rodzicami - w rodzinach zastępczych. Na drugim biegunie znajduje się aż dwanaście krajów Unii Europejskiej, gdzie na każde 10 tysięcy dzieci do lat trzech ponad dwoje przebywa na stałe w dużych placówkach wychowawczych. Są to m.in. Czechy, Belgia, Łotwa, Rumunia, Węgry, Finlandia, Estonia i Hiszpania.

Największą liczbę dzieci w wieku poniżej trzech lat przebywających w instytucjach opiekuńczych można odnotować w: Rosji (10 411), Rumunii (4564), na Ukrainie (3210), Francji (2980) oraz Hiszpanii (2471).

- Polska jest na początku drogi przekształcania systemu opieki zastępczej na bardziej przyjazny dla dzieci. Chociaż rodzinne domy dziecka i rodziny zastępcze są najlepszą formą opieki nad dziećmi osieroconymi, ich liczba rośnie bardzo powoli. Oczekiwana ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nad dzieckiem przewiduje wprowadzenie rozwiązań sprzyjających tworzeniu i rozwojowi rodzinnych domów dziecka oraz rodzin zastępczych. Może nie dogonimy jeszcze wzorców szwedzkich czy angielskich, ale mamy nadzieję na poprawę obecnej sytuacji. Czekamy z niecierpliwością na wejście w życie odpowiednich przepisów, dzięki którym osierocone dzieci będą miały szczęśliwe i spokojne dzieciństwo - mówi Michał Rżysko, koordynator kampanii „Grunt to rodzina" z Fundacji Świętego Mikołaja.

Opieka zastępcza w wybranych krajach:

Wielka Brytania

W Wielkiej Brytanii żadne małe dziecko nie trafia do domu dziecka, ponieważ nie ma tam takich placówek. Małe dzieci wychowują się w rodzinach zastępczych. Instytucje oczywiście istnieją - są jednak przeznaczone dla starszych dzieci, zwłaszcza z problemami wychowawczymi. Na wyspie opieka nad dziećmi opiera się głównie na rodzinach zastępczych. Pierwszym krokiem w poszukiwaniu nowego miejsca dla malucha jest zawsze znalezienie dla niego dom wśród członków najbliższej rodziny: babci czy wujostwa. Gdy to się nie uda, dziecko trafia do placówki. W Anglii traktuje się rodziców zastępczych jak pracowników. Za opiekę otrzymują pieniądze dla siebie oraz na utrzymanie dzieci.

Niemcy

W Niemczech jedną z głównych form opieki nad osieroconymi dziećmi również jest rodzina zastępcza. Istnieje tam wiele typów takich rodzin (np. spokrewnione, terapeutyczne). U naszych zachodnich sąsiadów funkcjonują też domy dziecka. Są one jednak niewielkie i wychowuje się w nie więcej niż 30 dzieci. Do tych placówek kieruje się dzieci, którym nie znaleziono rodziny zastępczej lub nie zaadoptowały się one w środowisku zastępczym. Domy te są tak organizowane, by nie wyróżniały się w środowisku lokalnym. Starsi wychowankowie umieszczani są z kolei w tzw. wspólnotach mieszkaniowych. Opiekę nad nimi sprawuje wychowawca, którego zadaniem jest wspieranie społecznych kompetencji podopiecznych.

Szwecja

Ważnym elementem opieki nad dzieckiem osieroconym w Szwecji jest adopcja. Dzieci, wobec których istnieje konieczność zastosowania opieki zastępczej, najczęściej umieszczane są w rodzinnych domach dziecka lub rodzinach zastępczych. Dzieci wymagające opieki wychowawczej i terapeutycznej najczęściej trafiają do opieki instytucjonalnej. W Szwecji dąży się jednak do tego, aby jak największą liczbę dzieci umieścić w zastępczych środowiskach rodzinnych i na wszelkie sposoby minimalizuje się sytuacje, kiedy trzeba umieścić dziecko w państwowej placówce.

Stany Zjednoczone

W Stanach Zjednoczonych najpowszechniejszą i najbardziej preferowaną formą opieki nad dzieckiem pozbawionym opieki rodziców biologicznych jest umieszczenie go w rodzinach spokrewnionych. Funkcję tę, formalnie lub nieformalnie, mogą sprawować również bliscy przyjaciele rodziny. Poza tym dzieci, które nie mogą dorastać w rodzinie biologicznej, w zależności od ich potrzeb i wieku, umieszczane są w rodzinach zastępczych lub domach dziecka, które spełniają funkcję bardziej wysoko wyspecjalizowanych ośrodków terapeutycznych niż domów dziecka w polskim rozumieniu.